“A culpa foi da mala uva de Quiroga”, sostiñan os uns. “Non, o problema estivo no cacharro”, retrucaban os outros. Os uns e os outros, seareiros de Vicente Quiroga e de Francisco Cacharro respectivamente, banalizaban retranqueiros sobre as discrepancias entre as dúas almas -dous espíritos nun mesmo corpo- da entón AP lucense. As desavinzas chegarían ao seu máximo nivel nun conclave da organización que, en troques de rematar en festa con queimada versión galega, acabou en queimada luso-brasileira. Ou sexa, nun incendio. Mesmo, a alguén importante lle pillaron os dedos cando un dos outros pechou unha porta con exceso de celo. “Por meter as mans onde non debía”, xustificaba un destacado membro do sector gañador, cacharrista por suposto. O caso é que, como ocorre con frecuencia na vida interna dos partidos, foi precisamente Cacharro quen reparara en Quiroga para alcalde. Daquela eran amigos. E penso que no persoal, afastados da primeira liña, recuperaron a relación. Porque no eido político, aquilo de “Cóidame dos meus amigos que dos meus inimigos válome eu”, con Cacharro non procedía. Só contaba a lealdade, que os seus adversarios traducían por servilismo.

Estas liortas internas, habituais en calquera formación política, non repercutían por entón nos resultados electorais. É probable que máis adiante mudase o conto, e aínda hoxe sufran os populares lucenses algunhas secuelas. O episodio citado cómpre tomarse como anecdótico. Non debe elevarse de categoría, pero en certo xeito reflicte o carácter do político que rexeu a Deputación Provincial de Lugo durante 24 anos. Firme, tenaz, perseverante, e coa clara intención de darlle á institución provincial o rango constitucional que lle correspondía: “O goberno e administración da provincia” (Art. 141 da Constitución). Daquela e durante moitos anos máis cuestionouse a mesma existencia das deputacións. Ata que os críticos acadaron o poder. Cacharro sempre o tivo claro. Actuando en consecuencia converteu a provincia nunha sorte de pequeno estado presidencialista, no que a institución gobernante era bastante máis que un organismo administrativo prestador de asistencia aos concellos. Había que dotalo de personalidade política propia. Canto máis forte, mellor. E así o recoñecía implicitamente a oposición cando o acusaba de manter comportamentos autoritarios no exercicio do cargo.

Escribo estas liñas sobre algúns aspectos nos que Cacharro foi protagonista destacadísimo da política provincial durante unha etapa na que gocei da oportunidade de exercer e desfrutar da miña profesión no querido xornal El Progreso. Eran os primeiros anos da década da esperanza dos 80, e eu recibín a encomenda de cubrir a información xerada pola Deputación. Primeiro con Luís Cordeiro como presidente, e desde 1983 con Cacharro durante algúns anos máis, ata que pasei á sección de Galicia, e posteriormente migraría a Santiago de Compostela. Na capital galega seguín con interese a actualidade lucense desde El Correo Gallego, a TVG e a Radio Galega. Esta breve achega sobre a figura de Cacharro é produto da memoria, sempre fraca, incompleta e de seguro alterada polo paso do tempo máis que do rigor histórico e da ciencia política. Polo tanto, subxectiva e a tempo parcial.

Coas súas sombras, como todo ser humano, Cacharro deixou unha folla de servizos ben repleta de iniciativas e actuacións que non ousarei expoñer porque outros con maior coñecemento e autoridade na materia de seguro exporán. Só lembrarei algúns episodios, como o citado, daqueles tempos primeirizos da democracia no noso país, con institucións imberbes -Xunta de Galicia- e a urxente adaptación das máis veteranas aos cambios que traían os novos ventos políticos e sociais.

Non era fácil destacar tras a etapa Cordeiro. Este, de carácter afable, próximo e un tanto populista, gozaba dunha boa imaxe en toda a provincia. Cacharro era, ou aparentaba ser, moi diferente. Serio e mesmo distante no plano oficial, pero cunha determinación inquebrantable desde o primeiro minuto en que pisou San Marcos para levar a cabo as súas ideas e actuacións. Proba irrefutable, a dura batalla pola Universidade. Con el, Lugo lanzou unha proposta razoada, firme, obxectiva e afastada de cálculos políticos partidistas que resultou imbatible. E sen romper con Santiago. Ao contrario, potenciando a USC e, porén, xerando valiosas sinerxías. Anos despois, do mesmo xeito que agora se tenta facer con Medicina, o corpo universitario galego foi descortizado en boa medida por intereses localistas.

Din que Napoleón preguntaba aos seus xenerais antes da batalla se a deusa Fortuna afacía sorrirlles. A Cacharro, en máis dunha ocasión, si lle sorriu. Por exemplo, cando “aconsellou” a Fraga non encabezar por Lugo a candidatura á Xunta en 1989. O chairego, nada menos que “León de Vilalba”, non tivo máis remedio que facelo por A Coruña. O argumento de que alí sería máis útil, porque aquí non era preciso, a poucos convenceu, pero o certo é que así sucedeu. Ou cando anos antes “obsequiou” aos pontevedreses cun excelente candidato tanto ao Parlamento galego como ao Senado, como foi Portomeñe, alma máter do Xacobeo, o fenómeno sociocultural e económico máis positivo para Galicia das últimas décadas. E tamén cando a Deputación mercou o Hotel Miño, hoxe sede da UNED, do que era copropietario un membro da Corporación Provincial. O que parecía ser un caso claro de conflito de intereses que os tribunais botarían por terra resulta que obtivo o nihil obstat da máxima instancia xudicial.

Lembro que en febreiro de 1984 -a data procede da hemeroteca- visitou Galicia o Molt Honorable Senyor Jordi Pujol, convidado polo tamén moi honorable, aínda que non figure formalmente o título, presidente Albor. O muñidor foi o entón vicepresidente Barreiro Rivas. A comitiva percorreu as principais cidades da nacionalidade histórica, incluída Lugo, a máis histórica de todas. Os actos principais desenvolvéronse no Concello, co alcalde Quiroga de perfecto anfitrión. Despois trasladáronse ao Palacio Provincial, que me tocou cubrir informativamente. Tras os discursos de rigor, Cacharro agasallouno cunha gaita elaborada polo Taller de Instrumentos Musicais, cuxo son Pujol comparou ao do sac de gemecs (saco de xemidos) da súa terra. Recordo con nitidez, e sorpresa, a miña percepción dunha boa sintonía entre o político lucense e o catalán. Un encontro entre iguais, de presidente a presidente. Tempos aqueles no que os gobernantes cataláns non desafinaban no concerto político español, incluído o apartado económico!

Durante todos estes anos Cacharro conciliou a Deputación cun escano no Senado, aínda que en realidade o seu papel en Madrid era máis de embaixador plenipotenciario de Lugo na capital do Reino que de estrito membro da Cámara Alta. Sempre centrou a súa acción política e de xestión dentro dos lindes provinciais. O seu paso pola Xunta foi escaso en tempo e medios. Tampouco vai ser lembrado como conselleiro de Educación. O gran recoñecemento ha de ser, como con xustiza o é, polo seu labor a prol da ensinanza superior na provincia. O Campus Terra, de engadirlle un apelido como sucede con aeroportos ou estacións de tren, non habería dúbidas.

Salientable foi tamén a súa altura de miras, visión de futuro, en asuntos estratéxicos de longo percorrido, como o descubrimento das virtudes do río Rato ou o cinto viario que une varias comarcas na contorna da capital, por citar un par de botóns de mostra. Na selección de colaboradores tivo acertos e fracasos. Non citarei nomes porque en canto aos primeiros habería ausencias imperdoables, e o tempo cura feridas sobre os segundos.

En fin, non me atrevo a valorar a súa obra completa por falta de datos. Apuntei algúns detalles episódicos, como dicía, mergullando no caixón da memoria, seguramente oxidada despois de 40 anos. Non estou, pois, en condicións de poñer nota. Do que non hai dúbida é de que Cacharro foi o político máis importante da provincia durante o seu tempo. Que foi moito e moi intenso. Parecía coma se xa gobernase cos romanos, como nunha ocasión chanceou na súa presenza o gran xornalista Fernando Ónega. Se tivese que definilo nunha frase escollería a do titular: “man de ferro en luva de seda”.